زیان ۱۴ میلیارد دلاری فولادسازان در چهار سال / ناترازی انرژی و سیاست‌های ارزی، صنعت فولاد را به حاشیه می‌برد

صنعت فولاد ایران که همواره یکی از مزیت‌های راهبردی کشور در حوزه صادرات و ارزآوری بوده، طی چهار سال اخیر با چالش‌های جدی انرژی، ارز و سیاست‌گذاری دست‌وپنجه نرم کرده است. بر اساس برآوردهای انجمن فولاد آلیاژی، زیان ناشی از ناترازی انرژی در این بخش از ابتدای ۱۴۰۰ تا پایان سه‌ماهه نخست ۱۴۰۴ به حدود ۱۴ میلیارد دلار رسیده است.

فشار تصمیمات دیرهنگام و سیاست‌های نادرست

به گزارش پیک صنعت جنوب، مهدی محمدی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فولاد آلیاژی، تأکید می‌کند که گستره مشکلات فولاد ایران به‌قدری وسیع است که «اگر بخواهیم همه آن‌ها را فهرست کنیم، کتاب بزرگی خواهد شد.» به گفته او، بسیاری از این چالش‌ها ناشی از تصمیمات دیرهنگام یا نادرست مسئولان بوده و اکنون اثرات آن به‌طور مستقیم در عملکرد شرکت‌ها و صنایع فولادی نمایان است.

وی معتقد است که مجموعه‌ای از مشکلات در حوزه برق، گاز، آب و ارز، در کنار تحریم‌ها، فضای رقابتی صنعت فولاد ایران را به‌شدت محدود کرده است.

هزینه تولید بالاتر از درآمد صادرات

محمدی در تشریح وضعیت اقتصادی فولادسازان می‌گوید: «بهای تمام‌شده جایگزینی شمش فولادی در شرایط نرمال، بدون در نظر گرفتن آلیاژهای خاص، به حدود ۳۳ هزار تومان برای هر کیلوگرم می‌رسد. این در حالی است که صادرات شمش با نرخ ۴۱۵ تا ۴۲۰ دلار انجام می‌شود که پس از کسر هزینه‌ها و تبدیل ارز، دریافتی ریالی هر کیلو حدود ۲۷,۵۰۰ تومان خواهد بود.»

به بیان دیگر، فولادسازان مجبور به فروش محصول زیر قیمت تمام‌شده هستند؛ موضوعی که زیان مستقیم برای شرکت‌ها و سود بادآورده برای خریداران خارجی به همراه دارد.

سیاست‌های ارزی و تضعیف مزیت رقابتی

به گفته رئیس انجمن فولاد آلیاژی، سیاست‌های ارزی فعلی از جمله الزام به عرضه ارز صادراتی در مرکز مبادله، عملاً به ضرر صنایع عمل کرده است. او توضیح می‌دهد: «ارز حاصل از صادرات فولاد به واردات کالاهایی چون خودرو و تلفن همراه تخصیص داده می‌شود؛ کالاهایی که مصرف‌کننده ایرانی آن‌ها را با چند برابر قیمت و کیفیت پایین‌تر خریداری می‌کند. این چرخه معیوب نه‌تنها رانت و فساد ایجاد کرده، بلکه مزیت رقابتی صنایع مادر را از بین برده است.»

ناترازی انرژی؛ از بحران تا زیان انباشته

یکی از مهم‌ترین عوامل فشار بر فولاد، بحران انرژی است. محمدی می‌گوید: «نرخ رسمی برق برای صنایع حدود ۹۹۰ تومان است اما با مالیات و عوارض تا ۱,۹۲۰ تومان می‌رسد. در تابستان‌ها هم عملاً برق تخصیص داده نمی‌شود و شرکت‌ها مجبور به خرید برق آزاد با قیمت بیش از ۷,۰۰۰ تومان می‌شوند. این در حالی است که هزینه برق دولتی کمتر از ۲,۰۰۰ تومان است.»

وی اضافه می‌کند: «پیش‌تر سهم برق در بهای تمام‌شده فولاد حدود ۳ تا ۴ درصد بود اما اکنون به ۱۹ تا ۲۰ درصد رسیده است. وضعیت گاز نیز مشابه است؛ بهای رسمی ۷,۳۰۰ تومان بوده اما در بازار آزاد به بیش از ۱۷,۵۰۰ تومان رسیده است.»

بر اساس همین شرایط، انجمن فولاد آلیاژی محاسبه کرده که از ابتدای ۱۴۰۰ تا پایان بهار ۱۴۰۴، صنعت فولاد کشور حدود ۱۴ میلیارد دلار زیان مستقیم از محل ناترازی انرژی متحمل شده است.

مزیت رقابتی از دست‌رفته

به اعتقاد کارشناسان این حوزه، مزیت تاریخی انرژی ارزان در ایران که سال‌ها مزیت رقابتی صنعت فولاد محسوب می‌شد، امروز کاملاً از میان رفته است. محمدی در این باره می‌گوید: «در کشورهایی مثل ترکیه برق صنعتی با نرخ سه تا پنج سنت عرضه می‌شود، در حالی‌که در ایران هزینه تمام‌شده انرژی برای فولادسازان چند برابر این رقم است.»

صنعت فولاد ایران در شرایطی قرار گرفته که نه‌تنها با محدودیت‌های ناشی از تحریم، بلکه با چالش‌های داخلی در حوزه انرژی و سیاست‌گذاری اقتصادی مواجه است. زیان ۱۴ میلیارد دلاری تنها بخشی از هزینه‌های این وضعیت است. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند، می‌تواند به کاهش تولید، تعطیلی واحدها، بیکاری و پیامدهای اجتماعی گسترده‌تر منجر شود. راهکار، اصلاح سیاست‌های ارزی و انرژی و بازگشت به مسیر حمایت از صنایع مادر است؛ صنایعی که ستون فقرات توسعه صنعتی کشور به شمار می‌آیند.