سایه سنگین بازی کریدورها بر رقابت قدرت‌ها در آسیا؛ دست بالای چین در کارزار ژئوپلتیکی/ افغانستان از چابهار ناامید شد؟

پیک صنعت خوزستان؛ اوراسیا ریویو با انتشار یادداشتی مدعی شد: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در تاریخ ۶ فوریه یادداشت رئیس جمهوری را امضا کرد که به واسطه‌اش وزارت خارجه آمریکا موظف به حذف تمامی معافیت‌های تحریمی مرتبط با ایران، از جمله معافیت‌هایی است که به بندر چابهار مربوط می‌شوند.

به ادعای ناظران، این تغییر سیاست ممکن است توسعه آینده بندر چابهار را تحت تأثیر قرار داده و تأمین مالی آن از سوی هند را که با هدف ایجاد یک مسیر تجاری مستقل از پاکستان برای افغانستان و آسیای مرکزی برنامه‌ریزی شده، دچار مشکل کند.

ترامپ معادلات دهلی نو را برهم زد

این وبگاه مدعی است: هند، بندر چابهار را به‌عنوان یک زیرساخت حیاتی برای تقویت قدرت منطقه‌ای خود و همچنین کاهش وابستگی تجاری به پاکستان برای دسترسی به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی قلمداد می‌کند. موقعیت راهبردی این بندر ایرانی به هند امکان می‌دهد که کالاهای خود را مستقیماً از طریق خاک افغانستان به کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی صادر کند.

بر همین اساس، دولت هند توسعه بندر چابهار را در راستای برنامه‌ای جامع‌تر جهت تسلط بر منطقه اجرا کرد. رهبران دهلی نو تصمیم سیاسی اتخاذ کردند تا پاکستان را دور زده و جایگاه خود را به‌عنوان قدرت مسلط در افغانستان تثبیت کنند. این درحالی‌ است که دهلی نو همزمان با گسترش نفوذ منطقه‌ای چین مقابله می‌کند.

در مقابل، بندر آب‌های عمیق گوادر به‌عنوان پروژه‌ای رقیب در قالب کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) طراحی شده است که دسترسی مستقیم چین به دریای عرب را فراهم می‌کند. هند با استفاده از بندر چابهار، به‌عنوان ابزاری سیاسی، تلاش کرد تا قدرت منطقه‌ای پاکستان را تضعیف کرده و جایگاه استراتژیک این بازیگر در افغانستان را کاهش دهد.

تصمیم ایالات متحده در باب لغو معافیت‌های تحریمی بندر چابهار مشکلات جدی را برای راهبرد منطقه‌ای هند ایجاد کرده است. تغییر سیاست‌های آمریکا باعث کاهش اهمیت استراتژیک چابهار شده و سرمایه‌گذاری هند در این بندر را با خطراتی روبه‌رو کرده است؛ زیرا مسیرهای تجاری پایدار به ترتیبات سیاسی قابل اتکا نیاز دارد.

هند باید برای سرمایه‌گذاری در ایران، در چارچوب تحریم‌های ایالات متحده، درگیر چالش‌هایی خواهد شد، بالاخص آن که واشنگتن در حال آماده‌سازی محدودیت‌های مالی است که ممکن است سرمایه‌گذاری این بازیگر را به شکل منفی تحت تاثیر قرار دهد.

هند میلیاردها دلار در چابهار سرمایه‌گذاری کرده تا مسیری مستقیم برای تجارت بدون وابستگی به پاکستان تعریف کند. با این‌حال، این پروژه اکنون در وضعیت نامشخصی قرار گرفته و آینده آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. سیاست‌های جدید ایالات متحده، ضعف‌های بنیادی در راهبرد منطقه‌ای هند برای توسعه بندر چابهار را آشکار ساخته است.

ترکش‌های فشار حداکثری به افغانستان

دولت افغانستان از بندر چابهار به‌عنوان جایگزینی برای مسیر تجاری پاکستان حمایت می‌کند، اما اکنون در شرایط دشواری قرار گرفته است. وضعیت مبهم این بندر، افغانستان را مجبور کرده تا ائتلاف‌های استراتژیک خود را بازتعریف کرده و هند را به‌عنوان شریک کلیدی منطقه‌ای خود ارزیابی کند.

رهبران افغانستان پس از تصمیم آمریکا برای لغو معافیت‌های مربوط به سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار، باید اولویت‌های راهبردی خود را مجدداً بررسی کنند. برنامه راهبردی افغانستان برای مشارکت در پروژه چابهار، به‌جای ایجاد تعهد پایدار، صرفا چشم‌اندازهای امیدوارکننده‌ای ترسیم کرده بود.

تحولات اخیر در روابط بین‌المللی، توانایی هند برای دور زدن تحولات سیاسی از طریق نفوذ اقتصادی و سیاسی در افغانستان را تضعیف کرده است. تحولات منطقه‌ای نشان می‌دهد که افغانستان برای دستیابی به بیشترین منافع، باید روابط خود را با پاکستان تقویت کند؛ زیرا پاکستان تنها مسیر مطمئن افغانستان برای دسترسی به بازارهای جهانی است.

طرح‌های اتصال تجاری بین هند و افغانستان در وضعیت نامشخصی قرار دارند، آن هم در شرایطی که پاکستان موقعیت خود را به‌خوبی تثبیت کرده است. تحریم‌های بین‌المللی تأثیری بر پروژه‌های تجاری مرتبط با کریدور اقتصادی چین و پاکستان ندارند؛ زیرا اسلام آباد توانسته تأییدیه‌های جایگزین برای ادامه توسعه این طرح را دریافت کند.