نیشکر و توسعه پایدار خوزستان؛ الگویی ایرانی برای اقتصاد سبز

خوزستان از دیرباز قلب تپنده کشاورزی و صنعت ایران بوده است. در این میان، شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های ملی، نه‌تنها در تأمین بخشی از امنیت غذایی کشور نقش‌آفرین است، بلکه توانسته با اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و فناورانه، الگویی از «توسعه پایدار منطقه‌ای» ارائه دهد؛ الگویی که می‌تواند الهام‌بخش سایر بخش‌های اقتصادی ایران باشد.

نیشکر در خوزستان صرفاً یک محصول کشاورزی نیست، بلکه حلقه‌ای استراتژیک در زنجیره‌ای که کشاورزی، صنعت، محیط زیست و معیشت جامعه محلی را به‌هم پیوند می‌دهد. اگر در گذشته نگاه سنتی به کشت نیشکر با چالش‌هایی همچون مصرف بالای آب و مسائل زیست‌محیطی همراه بود، امروز مدیریت علمی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تغییر رویکرد مدیریتی باعث شده است تا این صنعت به یکی از پیشران‌های اقتصاد سبز در ایران بدل شود.

در حوزه تولید، شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی توانسته رکوردهای تازه‌ای ثبت کند. برداشت بیش از پنج و نیم میلیون تن نیشکر در واحدهای هشت‌گانه و تولید صدها هزار تن شکر خام، نشان‌دهنده جهشی در بهره‌وری و مدیریت منابع است. علاوه بر این، با توسعه صنایع جانبی همچون تولید کاغذ از باگاس، خوراک دام، MDF و فرآورده‌های صنعتی دیگر، بخش بزرگی از ضایعات نیشکر به چرخه تولید بازمی‌گردد و ارزش افزوده‌ای تازه برای اقتصاد محلی ایجاد می‌شود.

در عرصه محیط زیست نیز اقدامات مهمی به ثمر نشسته است. پروژه‌های بزرگی مانند «تغلیظ ویناس» به‌عنوان طرح پیشرو در تصفیه پساب صنعتی، نقش موثری در کاهش آلاینده‌ها داشته و برداشت سبز نیشکر جایگزین سوزاندن بقایا شده است؛ اقدامی که به کاهش آلودگی هوا و ارتقای سلامت زیست‌محیطی کمک کرده است. تجهیز صنایع به فناوری‌های ایمنی و سیستم‌های نوین نیز سطح پایداری زیست‌محیطی و انسانی را به‌طور همزمان ارتقا داده است.

بعد اجتماعی فعالیت‌های نیشکر نیز کمتر از جنبه اقتصادی و زیست‌محیطی آن نیست. ایجاد هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم برای جوانان خوزستانی، بهبود زیرساخت‌های محلی، ساخت مدرسه، ارتقای خدمات درمانی جوامع پیرامونی و مشارکت در فعالیت‌های خیرخواهانه از جمله رزمایش کمک مؤمنانه و پشتیبانی از مراسم‌های فرهنگی و مذهبی، همه نشان از پایبندی این مجموعه به مسئولیت اجتماعی دارد. اولویت استخدام جوانان روستایی و حمایت از جامعه محلی، از دیگر اقداماتی است که توسعه پایدار را از سطح شعار به واقعیت نزدیک کرده است.

ترکیب این دستاوردها بیانگر آن است که نیشکر در خوزستان تنها محصولی کشاورزی نیست، بلکه نماد یک «تجربه بومی موفق» در پیوند زدن توسعه اقتصادی با عدالت اجتماعی و حفاظت محیط زیست است. چنین الگویی ثابت می‌کند که می‌توان میان تولید و بهره‌وری از یک‌سو و پاسداری از منابع طبیعی و سرمایه‌های انسانی از سوی دیگر، توازن ایجاد کرد.

امروز شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی نه‌تنها بزرگ‌ترین تولیدکننده شکر کشور است، بلکه به‌عنوان نهادی پیشرو در مسیر اقتصاد سبز، نشان داده است که ایران ظرفیت طراحی و اجرای الگوهای توسعه پایدار را دارد. تجربه این شرکت بزرگ و پیشران در خوزستان می‌تواند چراغ راهی برای سایر صنایع و مناطق کشور باشد؛ الگویی که بر پایه علم، فناوری و مسئولیت اجتماعی بنا شده و آینده‌ای روشن را برای اقتصاد ملی نوید می‌دهد.

یادداشت: شایان حاجی‌نجف